استان اردبیل یکی از استان‌های ایران به مرکزیت شهر اردبیل است. این استان در شمال‌غرب ایران و در منطقه تاریخی آذربایجان واقع شده است و مساحت آن ۱۷۹۵۳ کیلومتر مربع و جمعیت آن بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵ برابر ۱٬۲۷۰٬۴۲۰ نفر بوده است. این استان بر طبق آخرین تقسیمات کشوری شامل ۱۲ شهرستان، ۳۱ بخش، ۳۵ شهر و ۷۵ دهستان می‌باشد. شهرستان‌های این استان شامل، اردبیل، مشگین‌شهر، پارس‌آباد، خلخال، نمین، گرمی، بیله سوار، اصلاندوز، نیر، کوثر، انگوت و سرعین می‌باشد.
استان اردبیل در ۲۳ فروردین سال ۱۳۷۲ از استان آذربایجان شرقی جدا و به استانی مستقل تبدیل شد.
اکثر ساکنان استان اردِبیل را آذری‌ها تشکیل می‌دهند که به زبان ترکی آذربایجانی سخن می‌گویند. شماری از مردم تالش نیز در بخش‌هایی از استان از جمله در بخش عنبران ساکن هستند که به زبان تالشی سخن می‌گویند. در بخش‌هایی از شهرستان خلخال (در جنوب استان) تات‌ها و تالش‌ها سکونت دارند و در کنار زبان ترکی، زبان‌های تاتی و تالشی نیز رایج است.
در شهر خلخال و همچنین در برخی روستاهای شمال و جنوب خلخال تعداد کمی از کردها ساکن هستند که به زبان کردی کرمانجی صحبت می‌کنند. کردهای ساکن در این نواحی از منطقه شمال خراسان به این نواحی مهاجرت کرده‌اند.
طی پژوهشی که به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۸۹ انجام شد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در این استان به قرار زیر بود:
شهرهای پارس‌آباد و مشگین‌شهر از توابع استان اردبیل، به همراه اهر و میانه از آذربایجان شرقی و پیرانشهر و سلماس از آذربایجان غربی ۶ شهری هستند که با تحولات جمعیتی پس از سرشماری ۲۰۱۶ به جمع شهرهای بزرگ بالای ۱۰۰ هزار نفر در منطقه آذربایجان پیوسته‌اند.
استان اردبیل در منطقه آذربایجان واقع شده است. این استان از شمال به جمهوری آذربایجان، از سمت غرب به استان آذربایجان شرقی، از سمت شرق به استان گیلان و از سمت جنوب به استان زنجان محدود شده است. استان اردبیل، طبق آخرین تقسیمات کشوری، از ۱۲شهرستان، ۳۱ بخش، ۳۵ شهر و ۷۵ دهستان تشکیل یافته است. استان اردبیل قبلاً یکی از شهرستان‌های بزرگ استان آذربایجان شرقی بود که بعداً در سال ۱۳۷۲ به علت درخواست مردم اردبیل تبدیل به استان شد.
استان اردبیل دارای ۱۲ شهرستان، ۳۵ شهر، ۳۱ بخش و ۷۵ دهستان است:شهرستان‌های این استان شامل، اردبیل، مشگین‌شهر، پارس‌آباد، خلخال، نمین، گرمی، بیله سوار، اصلاندوز، نیر، کوثر، انگوت و سرعین می‌باشد.
شاخص گردشگری استان اردبیل در تمام طول سال متنوع می‌باشد. به گونه‌ای که بهترین ماه‌ها از نظر دارا بودن شرایط آسایشی برای گردشگران، ماه‌های فروردین، اردیبهشت، خرداد، تیر، مرداد، شهریور، و مهر و اسفند می‌باشند که بهترین شرایط را از نظر آسایشی به خود اختصاص داده‌اند و در مقابل ماه‌های آبان و آذر و دی و بهمن از بدترین شرایط آسایشی و بیوکلیمایی برخوردارند.
برخی از جاذبه‌های گردشگری استان اردبیل عبارتند از:
- آرامگاه شیخ صفی‌الدین (میراث جهانی یونسکو)
- منطقه گردشگری لرد در شهرستان خلخال
- محوطه گردشگری سئوگی داغی روستای میجمیر
- قیز قالاسی یا کوه دختر در شهرستان نیر
- حرم امامزاده سید صدرالدین بن موسی کاظم برادر رضا در اردبیل
- حرم امامزاده سید عبدالعزیز اردبیل
- حرم صالح بن موسی بن الکاظم برادر رضا در اردبیل
- حرم امامزاده های سید سلیمان بن موسی کاظم و سید ابراهیم بن موسی کاظم برادر های رضا در شهر های لاهرود و فخر آباد مشگین شهر
منطقه حفاظت شده آق داغ در روستای گردشگری لرد، بقعه سید امین الدین جبراییل، روستای گردشگری لرد، آبشار سیبیه خانی «طولانی‌ترین چشمه آبشار ایران» در روستای گردشگری لرد، مقبره شیخ حیدر، غار سنگی کوخول عنبر در روستای گردشگری لرد، کلیسای مریم مقدس اردبیل، قزل بولاغی «دشت شقایق»، روستای سجهرود خلخال، موزه مردم‌شناسی اردبیل، جمعه مسجد، سنگ نبشه ساسانی، آثار صخره‌ای ویند، امامزاده محمد در روستای توریستی لرد خلخال، کاروانسرای شاه عباسی (اردبیل)، شهر یئری، بازار اردبیل، دریاچه شورابیل، سبلان، شیروان دره‌سی، عمارت آقازاده اردبیلی، جنگل فندقلو، گردنه حیران ،پیست اسکی روی چمن جنگل فندقلوی نمین (اردبیل)، پیست اسکی آلوارس سرعین، منطقه گردشگری کپز، تفرجگاه بولاغلار، منطقه گردشگری ازناو، آب گرم روستای تیل، روستای گردشگری کزج، ژئوپارک دربندمشکول (شهرستان کوثر)، گیلوان، دریاچه نئور، مجتمع‌های آبگرم آبدرمانی سرعین، چشمه آب گرم شابیل، قوتورسویی، آبگرم گیوی، آبشار سردابه، آبشار گورگور آلوارس، آبشار شورشورنه (نمین)، آبشار دیز (خلخال)، آبشار نره گر اسبو، مجموعه گردشگری سوگی داغی _ بام اردبیل در شهرستان (نیر)، آبشار شیروان دره، آبشار گورگور (مشگین‌شهر)، قلعه بربر، قلعه بوینی یوغون، دژ قهقهه، کهنه قلعه، قلعه بربر، دیو قالاسی، قیزقالاسی، قلعه اولتان، قلعه خسرو، غار تاریخی لاهرود، غار هفت خانه، غار تاریخی لاهرود، حمام درو، حمام سنگی شهر گیوی.
در ۱۵ دی ماه ۱۳۹۹ شهر عنبران به عنوان شهر ملی گلیم و شهر اصلاندوز به عنوان شهر ملی ورنی در سطح کشور معرفی گردید. از جمله آبگرم های استان عبارت است از :
- آبگرم چشمه‌های آب معدنی استان اردبیل
- آبگرم چشمه های که در استان اردبیل واقع شده‌اند عبارت‌اند از:
- آبگرم های روستایی سردابه
- آبگرم های شهرستان های استان اردبیل
یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان اردبیل، چشمه‌های آبگرم این استان واقع در شهر سرعین در ۲۰ کیلومتری شهر اردبیل است. در این شهر، ۸ چشمه آبگرم معدنی وجود دارد. چشمه‌های آبگرم برجلو و قینرجه در روستاهای برجلو و میجمیر در فاصله ۳۰ کیلومتری از شهر اردبیل قرار دارند، علاوه بر این چشمه‌های آب معدنی شابیل و قوتورسویی نیز در لاهرود قرار دارد، به غیر از این دو شهر ۱۲ چشمه آب معدنی دیگر در شهرهای دیگر استان از جمله گیوی، نیر و مشگین‌شهر وجود دارد.
کوهستان سبلان در جنوب شرقی مشکین شهر و در فاصله ۲۵ کیلومتری آن واقع شده است. این کوهستان دارای پوشش گیاهی متنوعی است و بیش از ۳۰۰۰ گونه گیاهی در آن شناسایی شده است.این کوه، یکی از آتشفشانهای خاموش کشور محسوب می‌شود و ارتفاع بلندترین قله این کوه که سلطان ساوالان نام دارد، ۴۸۴۸ متر از سطح دریا می‌باشد.
بقعه شیخ صفی‌الدین اردبیلی یکی از ده اثر باستانی مهم کشور به‌شمار می‌رود. این بنا در سال ۷۶۵ هجری بنا شده است و در طول زمان مورد احترام پادشاهان صفوی بوده است. بنای کنونی این بقعه شامل مجموعه‌ای از گورهای شاهان و شاهزادگان صفوی و چند ساختمان دیگر (ازجمله آرامگاه شاه اسماعیل صفوی، مسجد جنت سرا، چینی‌خانه، حرم‌خانه و…) می‌شود. این اثر سال ۱۳۸۹ در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسید.
دریاچه شورابیل در حریم شهری اردبیل قرار دارد و شهرکهای کوثر. مهر. راه و ترابری. دادگستری؛ ولیعصر و دانشگاه‌های محقق اردبیلی. پیام نور. علوم پزشکی و نمایشگاه بین‌المللی اردبیل درحاشیه این دریاچه قرارگرفته‌اند. دریاچه شورابیل که مساحت آن ۱۲۰ هکتار و برای مصارف کشاورزی قابل استفاده بوده و در حال حاضر نوعی ماهی در آن پرورش داده می‌شود. آبشار که در استان اردبیل واقع شده‌اند عبارت‌اند از: آبشار دیز ، آبشار سردابه ، آبشار شورشورنه ، آبشار شیروان‌دره ، آبشار گورگور آلوارس ، آبشار گورگور خیاوچای ، آبشار نره‌گر ، آبشار زنج و آبشار آقبلاغ یا سبیه خانی
چشمه آبشار سبیه خانی یا آق بلاغ، با قریب بر ۱۸۰ متر، طولانی‌ترین آبشار ایران است که در روستای لرد بخش شاهرود خلخال استان اردبیل واقع است .