توزیع شهرها در واحدهای طبیعی استان همدان

استان همدان با وسعت 19025 کیلومتر مربع ، در شمال شرقی منطقه زاگرس قرار گرفته است . مرکز این استان شهر همدان است . این استان از شمال به استان های "قزوین و زنجان" ،از غرب به استان های "کردستان و کرمانشاه" ، از جنوب به استان "لرستان" و از شرق به استان "مرکزی" محدود است.

شهرهای استان همدان در پنج وضعیت جغرافیایی دشتی ،کوهستانی ، پایکوهی ، دره ایی ، کوهپایه ایی مکانیابی شدند . در سال 1375 شهرهای "اسد آباد ، صالح آباد ، لالجین ، بهار ، قروه درجزین ،کبودرآهنگ ،سامن ، نهاوند ،فامنین و همدان" در وضعیت جغرافیایی دشتی قرار داشتند ،که 602696 نفر جمعیت شهرنشین استان را شامل می شوند که 74/3 % از جمعیت شهرنشین استان را دربردارد ، این درصد با افزایش تعداد این شهرها به 19 شهر( اسد آباد ، صالح آباد ، لالجین ، بهار ، فرسنج ، دمق ، قروه درجزین ، رزن ،گل تپه ، کبودرآهنگ ، جوکار ، سامن ، برزول ، گیان ، نهاوند ، قهاوند ، فامنین ، جورقان و همدان) در سالهای 1385 و 1390بترتیب به 76/4 % و 78/67% تغییر کرده است . با توجه به این تغییرات در فاصله 10 سال از سال 1375 تا 1385 درصد جمعیت شهرنشین ساکن در شهرهای دشتی نسبت به شهرهای دیگر2/1 % افزایش داشته است این مقدار در فاصله پنج ساله بعدی از سال 1385 تا1390 نیز 2/27% افزایش داشته است ، این افزایش در طول پنج سال نسبت به افزایش 10 ساله قبل بیشتر بوده است.

شهر تویسرکان تنها شهر کوهستانی استان همدان است که در ارتفاع 1847/1 متری از سطح دریا قرار گرفته است ، این شهر در سال 1375 جمعیتی بالغ بر 37886 نفر داشت که 6.4% جمعیت شهرنشین استان را شامل می شود ، این درصد در سال 1385و 1390 بترتیب برابر با 4/4 % و 4/3% بود . این کاهش درصد جمعیت شهر کوهستانی تویسرکان نسبت به جمعیت شهری استان نشان دهنده این است که نرخ رشد جمعیت شهری استان همدان از نرخ رشد جمعیت شهر تویسرکان بیشتر است.

شهرهای پایکوهی استان همدان در سال 1375 که شامل دو شهر "فیروزان و مریانج" می شدند که دارای 11938 نفر جمعیت بودند که 1/7%جمعیت شهرنشین را شامل می شدند این درصد در سال های 1385 و 1390 با اضافه شدن شهر شیرین سو به رده شهرهای پایکوهی به 1/6% و 15/7 تغییر کرد. این افزایش در درصد شهرنشین این سه شهر پایکوهی نشان دهنده این حقیقت است که افزایش میزان شهرنشین در فاصله پنج سال از سال 1385 تا 1390 از افزایش شهرنشین استان بیشتر بوده است.

در سال 1375 تنها شهر سرکان در ردیف شهرهای دره ایی بود که با 5422 نفر جمعیت 0/6 % شهرنشین استان را شامل می شود ، این درصد در سالهای 1385 و 1390 با اضافه شدن شهر آزندریان به شهر سرکان بترتیب 1/37% و 1/32 می باشد . با توجه به این آمار درصد شهرنشین در شهرهای دره ایی در فاصله 10 سال از سال 1375 تا 1385 تقریبا" 0/77% افزایش یافته و در فاصله پنج ساله از سال 1385 تا 1390 با کاهش 00/05 % روبرو بوده است .

در سال 1375 تنها شهر "ملایر" در ردیف شهرهای کوهپایه ایی بود که با 144373 نفر جمعیت 17/8% شهرنشین استان را شامل می شود ، این درصد در سالهای 1385 و 1390 با اضافه شدن شهر زنگنه به رده شهرهای کوهپایه ایی بترتیب 16% و 15/6% می باشد . با توجه به این آمار درصد شهرنشین شهرهای کوهپایه ایی نسبت به شهرهای دیگر در استان همدان در فاصله 10 سال از سال 1375 تا 1385 تقریبا" 1/8% کاهش یافته و در فاصله پنج ساله از سال 1385 تا 1390 نیز با 0/04 % کاهش روبرو بوده است . در مجموع شهرهای دشتی بیشترین تعداد شهرهای استان همدان را تشکیل می دهند و شهرهای پایکوهی ، دره ایی ،کوهپایه ایی و کوهستانی بترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند (Sheikhazami , 2014, 138-139).

Source: Sheikhazami, Ali. 2014 , Comparative Study of the Role of Urban Network in Regional Development: Case Study of Iran Zagros and Northern Coast Regions , Thesis of PhD , Supervisor; Asghar Nazarian , Islamic Azad University , Malayer Branch , Malayer , Iran